prozaik, dramatopisarz, publicysta

Pochodził ze zubożałej rodziny szlacheckiej herbu Jelita. Wychował się w Ciekotach w Górach Świętokrzyskich. Jego ojciec Wincenty Żeromski wspierał Polaków walczących w Powstaniu styczniowym. Jednak po upadku powstania na skutek represji rosyjskich ojciec utracił majątek i aby utrzymać rodzinę został dzierżawcą folwarków. W roku 1873 dziewięcioletni Stefan trafił na rok do szkoły początkowej w Psarach. W 1874 roku rozpoczął naukę w kieleckim Miejskim Gimnazjum, które ukończył w 1886 roku bez uzyskania matury. Przeszkodą nie do pokonania okazała się matematyka. Rozpoczęte w tym samym roku studia w Instytucie Weterynarii w Warszawie (uczelnia nie wymagała matury) musiał przerwać z powodów finansowych. Następnie w 1889 zaczął pracować jako guwerner w domach ziemiańskich m.in. w Nałęczowie. Debiutował jako nowelista na łamach Tygodnika Powszechnego w 1889 roku. W 1892 przebywał krótko w Zurychu, Wiedniu, Pradze i Krakowie. Jesienią tego roku ożenił się z Oktawią z Radziwiłłowiczów Rodkiewiczową, którą poznał w Nałęczowie. Również w tym samym roku wyjechał z żoną i jej córeczką z pierwszego małżeństwa do Szwajcarii, gdzie pracował jako bibliotekarz w Muzeum Narodowym Polskim w Raperswilu. Tam powstawały m.in. Syzyfowe prace. W Szwajcarii zetknął się z min. z Gabrielem Narutowiczem, Edwardem Abramowskim. W latach 1895 i 1898 ukazują się zbiory opowiadań Żeromskiego. Po powrocie do kraju w 1897 pracował jako pomocnik bibliotekarza w Bibliotece Ordynacji Zamojskiej w Warszawie aż do roku 1904. Również w tym samym roku, tj. roku powrotu ze Szwajcarii, ukazują się Syzyfowe prace. W 1899 roku Żeromskiemu rodzi się syn Adam i ukazują się Ludzie bezdomni. W 1904 wydaje powieść Popioły, której sukces wydawniczy pozwala przenieść się rodzinie Żeromskiego prawie na rok do Zakopanego. Dopiero od 1904 roku mógł się poświęcić pracy pisarskiej. Od 1905 roku działał w organizacjach demokratycznych i socjalistycznych. Był inicjatorem założenia Uniwersytetu Ludowego, organizował kursy dokształcające dla uczniów szkoły rzemieślniczej, w domu Żeromskich prowadzono ochronkę i tajną szkołę. W 1909 wyjechał z rodziną do Paryża, w którym mieszkali trzy lata. Po powrocie do kraju osiedlił się w Zakopanem. W 1913 założył nową rodzinę z malarką Anną Zawadzką. Owocem tego związku była córka Monika. Po wybuchu I wojny światowej zgłosił się do Legionów Polskich, jednak nigdy nie brał udziału w walkach. Wrócił do Zakopanego i działał w pracach Naczelnego Komitetu Zakopiańskiego. W 1918 w wyniku choroby zmarł syn Żeromskiego - Adam. W wolnej Polsce Żeromski zamieszkał w Warszawie, gdzie brał znaczący udział w życiu literackim. Brał udział w akcji propagandowej na Powiślu celem przyłączenia tych terenów do Polski, na przykład w Iławie. Był inicjatorem powstania projektu Akademii Literatury, Straży Piśmiennictwa Polskiego a w 1922 został założycielem i pierwszym prezesem polskiego oddziału PEN Clubu. W latach dwudziestych osiedlił się w Konstancinie pod Warszawą, a później mieszkał na Zamku Królewskim w Warszawie. W 1922 ukazuje się książka Wiatr od morza, za którą otrzymuje państwową nagrodę literacką, a w 1924 powieść Przedwiośnie. Żeromski umiera w 1925 i zostaje pochowany na Cmentarzu Ewangelicko-Reformowanym w Warszawie. W 1928 otwarto w Nałęczowie poświęcone pisarzowi muzeum. Ciekawostką jest to, że Roman Giertych przyznał się do tego, iż jest skoligowany ze Stefanem Żeromskim. Dodał też, że nie jest entuzjastą jego twórczości literackiej i będzie się starał, jako minister edukacji narodowej, przesunąć lektury szkolne Żeromskiego do nieobowiązkowych